ارزیابی پایداری کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی: کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی

این مطالعه با هدف ارزیابی پایداری کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان­های استان آذربایجان شرقی انجام شد. روش تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی می­باشد. در ابتدا، بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی و منابع طبیعی، 29 شاخص در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی انتخاب شد. سپس، داده­ها و اطلاعات مورد نیاز از سازمان جهاد کشاورزی، سالنامه­های آماری و سازمان آب منطقه­ای استان آذربایجان شرقی در سال 1394 جمع­آوری شد و وزن نسبی شاخص­ها با استفاده از تحلیل مؤلفه­های اصلی تعیین گردید. برای ادغام شاخص­ها و ایجاد شاخص مرکب از تابع چندمعیاره بر اساس فاصله از نقطه ایده­آل استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که کلیبر پایدارترین و بناب ناپایدارترین شهرستان از لحاظ پایداری کشاورزی و منابع طبیعی است. شاخص­های سرانه زمین کشاورزی، بیمه و عملکرد در بعد اقتصادی، شاخص باسوادی و درجه مهاجرپذیری در بعد اجتماعی و شاخص­های درصد پوشش گیاهی، مصرف کود شیمیایی و درصد ماده آلی خاک در بعد زیست­محیطی دارای بیشترین اهمیت نسبی هستند. با توجه به نتایج به دست آمده، جهت دستیابی به سطوح بالاتر پایداری کشاورزی و منابع طبیعی، توصیه­های زیر ارائه می­شود. سرانه زمین کشاورزی می­تواند از طریق اجرای سازو کارهای مناسب جهت جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و گسترش زمینه­های اشتغال در مناطق روستایی به ویژه در صنایع وابسته به کشاورزی، جهت جذب نیروی کار مازاد از زمین­های کشاورزی، افزایش یابد. جهت ریشه­کن کردن بی­سوادی در مناطق روستایی، خدمات آموزشی به ویژه برای کشاورزان گسترش یابد و با حفاظت از پوشش گیاهی فعلی استان در جهت بهبود و توسعه آن اقدام شود.